Sunday, November 29, 2009

Η κβαντική Φυσική εξηγεί τη Βιολογία




ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΛΥΝΕΙ ΜΕΤΑ ΑΠΟ 2.500 ΧΡΟΝΙΑ ΤΟ «ΠΑΡΑΔΟΞΟ» ΤΟΥ ΖΗΝΩΝΑ

Το λεγόμενο «παράδοξο» του αρχαίου Ελληνα φιλοσόφου Ζήνωνα (490-415) από την Ελέα της Κάτω Ιταλίας, σύμφωνα με το οποίο η κίνηση είναι μια ψευδαίσθηση το οποίο ξένοι επιστήμονες είχαν ονομάσει από το 1977 «κβαντικό παράδοξο του Ζήνωνα», λύθηκε έπειτα από περίπου 2.500 χρόνια από τον επίκουρο καθηγητή του Φυσικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης και ερευνητή του Ινστιτούτου Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ), Γιάννη Κομίνη.
Με τη χρήση κβαντικών εξισώσεων ο 37χρονος Ελληνας ερευνητής απαντά σε έναν σύνθετο επιστημονικό γρίφο, που αποτελεί και πολιτιστικό επίτευγμα του 21ου αιώνα με απροσμέτρητες συνέπειες στο μέλλον. Με την εν λόγω ανακάλυψη, που δημοσιεύτηκε χθες στο παγκοσμίου κύρους περιοδικό «Physical Review», για πρώτη φορά στον κόσμο εμφανίζεται στην επιστήμη ένα κβαντικό φαινόμενο να «καθορίζει άμεσα τις δυνατότητες ενός βιολογικού οργανισμού» και συγκεκριμένα των πουλιών, καθορίζοντας τον ακριβή προσανατολισμό τους σε σχέση με το μαγνητικό πεδίο της Γης.
Οι εξισώσεις του κ. Κομίνη που παρέχουν την εν λόγω εξήγηση ανοίγουν έναν πολύπλευρο δρόμο στην επιστήμη για την κατανόηση πολλών φαινομένων, όπως της φωτοσύνθεσης, της παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας στην κατανόηση της έμβιας ύλης και του ίδιου του ανθρώπου.
* Κύριε Κομίνη, ποια διαδρομή πραγματοποίησε η επιστήμη για να φτάσουμε ώς εδώ;
* «Η ιστορία των φυσικών επιστημών βρίθει από συνθέσεις επιστημονικών αντιλήψεων και θεωριών, το αποτέλεσμα των οποίων πολλές φορές ήταν μια επιστημονική αλλά και τεχνολογική επανάσταση. Για παράδειγμα, ηλεκτρικά και μαγνητικά φαινόμενα ήταν γνωστά από την αρχαιότητα. Οι αρχαίοι Ελληνες είχαν παρατηρήσει ότι όταν τρίψει κανείς ένα κομμάτι από ήλεκτρο (κεχριμπάρι) σε ένα ύφασμα, τότε το ήλεκτρο έλκει ελαφρά αντικείμενα, όπως ένα μικρό κομμάτι χαρτί.
Αυτό είναι ένα ηλεκτρικό φαινόμενο το οποίο σήμερα γνωρίζουμε ότι προέρχεται από τη μεταπήδηση ηλεκτρονίων από το ύφασμα στο υλικό, το οποίο φορτίζεται αρνητικά και έλκει τα θετικά φορτία από ένα άλλο υλικό, όπως το χαρτί. Οι αρχαίοι Κινέζοι γνώριζαν τη χρήση της μαγνητικής πυξίδας στη ναυσιπλοΐα και σήμερα γνωρίζουμε ότι η κίνηση της πυξίδας οφείλεται στη δύναμη που ασκεί το μαγνητικό πεδίο της Γης στο μαγνητισμένο σίδηρο από τον οποίο αποτελείται η βελόνα της πυξίδας».
* Πάμε τώρα σε νέες επιστημονικές συνθέσεις;
* «Οπως είναι λοιπόν γνωστό, οι φυσικές επιστήμες, είτε για ιστορικούς είτε για πρακτικούς λόγους, έχουν χωριστεί σε διάφορους τομείς, π.χ. φυσική, χημεία, βιολογία. Οι τομείς αυτοί είναι με τη σειρά τους χωρισμένοι σε υποτομείς. Τα τελευταία χρόνια μια άλλη σύνθεση που είναι εν τη γενέσει της είναι η κβαντική βιολογία. Το πρώτο εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι: τι σχέση μπορεί να έχει ο παράξενος κόσμος των κβάντων με την έμβια ύλη; Τι σχέση μπορεί να έχει η κβαντική φυσική, που διέπει τον αόρατο στο ανθρώπινο μάτι υπο-ατομικό μικρόκοσμο, με τους έμβιους οργανισμούς; Φαινομενικά, καμία απολύτως σχέση.
Είναι βέβαια γνωστό ότι με την κβαντική φυσική κατανοούμε τη δομή των ατόμων. Η δομή των ατόμων και οι αλληλεπιδράσεις τους οδηγούν στην κατανόηση της δομής των μορίων και των χημικών αντιδράσεων, και αυτές με τη σειρά τους ρυθμίζουν τη συμπεριφορά τεράστιων βιο-μορίων, όπως είναι οι πρωτεΐνες (που αποτελούνται από χιλιάδες άτομα) που είναι η βάση των έμβιων οργανισμών.
Με άλλα λόγια, είναι γνωστό ότι η βάση της χημείας είναι η κβαντική φυσική, η βάση της βιολογίας είναι η χημεία και η βιοχημεία, αλλά μέχρι τώρα θεωρούνταν βέβαιο ότι καμία άλλη σχέση δεν υφίσταται μεταξύ κβαντικής φυσικής και βιολογίας εκτός από την προηγούμενη έμμεση συνάφεια, που κυρίως έχει να κάνει με τη δομή της ύλης, από την πιο στοιχειώδη στην πιο σύνθετη μορφή της».
* Τα κβαντικά φαινόμενα τι εξηγούν;
* «Η φύση όμως έχει τη δυνατότητα να μας εκπλήσσει και να μας δείχνει με απρόσμενο τρόπο ότι η πραγματικότητα είναι διαφορετική απ' ό,τι φανταζόμαστε. Για πρώτη φορά στην επιστήμη ανακαλύφθηκε πρόσφατα ότι υπεισέρχονται κβαντικά φαινόμενα σε ένα σημαντικό βιολογικό σύστημα. Πρόκειται για τις χημικές αντιδράσεις με ζεύγη ιοντικών ριζών. Τα ζεύγη αυτά είναι βιο-μόρια που υπεισέρχονται τόσο στη διαδικασία της φωτοσύνθεσης όσο και στην "έκτη" αίσθηση των αποδημητικών πουλιών.
Η αίσθηση αυτή αφορά την ικανότητα των πουλιών αυτών να βρίσκουν με ακρίβεια τον προορισμό τους έπειτα από ταξίδι χιλιάδων χιλιομέτρων. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούν το μαγνητικό πεδίο της Γης και ο μηχανισμός με τον οποίο συμβαίνει αυτό είναι γνωστός ως βιοχημική πυξίδα. Η πυξίδα αυτή στηρίζεται ακριβώς στις αντιδράσεις με ζευγάρια ιοντικών ριζών, οι οποίες λαμβάνουν χώρα στον αμφιβληστροειδή χιτώνα των πουλιών. Οι αντιδράσεις αυτές επηρεάζονται από το μαγνητικό πεδίο και έτσι τα προϊόντα της αντίδρασης φέρουν την πληροφορία για το μαγνητικό πεδίο της Γης».
* Η δική σας ανακάλυψη σε τι συνίσταται;
* «Η ανακάλυψη, που πραγματοποιήσαμε, δημοσιεύτηκε στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό "Physical Review" και αφορά το γεγονός ότι οι αντιδράσεις αυτές καθορίζονται από κβαντικά φαινόμενα που για πρώτη φορά φαίνεται να εμφανίζονται σε ένα βιολογικό σύστημα. Τόσο οι χημικές αντιδράσεις και τα βιο-μόρια στα οποία λαμβάνουν χώρα όσο και ο μηχανισμός της βιοχημικής πυξίδας ήταν γνωστά στην επιστημονική κοινότητα εδώ και πολλά χρόνια. Ομως, η φυσική περιγραφή και κατανόηση αυτών των φαινομένων σε κβαντικό επίπεδο ήταν ελλιπής και "αποσιωπούσε" την ύπαρξη και δράση των κβαντικών φαινομένων. Μάλιστα, η δυνατότητα των πουλιών να προσανατολιστούν με μεγάλη ακρίβεια στο μαγνητικό πεδίο της Γης φαίνεται ότι είναι άμεση απόρροια αυτών των κβαντικών "παραδόξων".
Το κβαντικό φαινόμενο του Ζήνωνα έχει παρατηρηθεί σε πολλά πειράματα και με πολλές παραλλαγές, ποτέ όμως σε ένα βιοχημικό/βιολογικό σύστημα. Πιο αναλυτικά, αυτό που συμβαίνει είναι το εξής: το ζεύγος ιοντικών ριζών αποτελείται, πολύ απλά, από δύο μοριακά ιόντα και δύο ελεύθερα ηλεκτρόνια. Τα ηλεκτρόνια αυτά είναι μικροσκοπικοί, κβαντικοί μαγνήτες, οι οποίοι "αισθάνονται" το μαγνητικό πεδίο της Γης, όπως μια πυξίδα. Κάποια στιγμή όμως τα ηλεκτρόνια αυτά μεταπηδούν στα ιόντα και προκύπτει ένα ουδέτερο μόριο, δηλαδή η χημική αντίδραση λαμβάνει τέλος. Η μορφή του ουδέτερου μορίου που προκύπτει εξαρτάται από το τι προσανατολισμό έχουν οι δύο ηλεκτρονικοί μαγνήτες. Τον έλεγχο αυτό τον πραγματοποιούν τα δύο μοριακά ιόντα. Οταν ο έλεγχος αυτός που ασκούν τα ιόντα στα ηλεκτρόνια είναι πολύ "ισχυρός", τότε ακριβώς εμφανίζεται το κβαντικό φαινόμενο του Ζήνωνα και ο χρόνος ζωής της αντίδρασης αυτής παρατείνεται.
Αν βέβαια η χημική αυτή αντίδραση λάβει χώρα πολύ γρήγορα, τα προϊόντα θα είναι ανεξάρτητα από το μαγνητικό πεδίο και δεν θα επιβιώσει καμία πληροφορία γι' αυτό. Το κβαντικό φαινόμενο του Ζήνωνα είναι λοιπόν υπεύθυνο για τον χρόνο ζωής της βιοχημικής αυτής αντίδρασης, χρόνος που είναι επαρκής για να δουλέψει ο μηχανισμός της βιοχημικής πυξίδας».
* Ποιες θα είναι οι συνέπειες μιας τέτοιας ανακάλυψης;
* «Το ότι ένα κβαντικό φαινόμενο, όπως αυτό που περιγράψαμε, καθορίζει άμεσα τις δυνατότητες ενός βιολογικού οργανισμού είναι γεγονός που για πρώτη φορά εμφανίζεται στην επιστήμη και έρχεται να κλονίσει τα στεγανά μεταξύ παραδοσιακά διαφορετικών και πολύ απόμακρων επιστημονικών τομέων, όπως είναι η κβαντική φυσική και η βιοχημεία ή η βιολογία.
Οι συνέπειες της ανακάλυψης αυτής είναι πολύ πιθανό ότι θα είναι πολύπλευρες. Οι ίδιες χημικές αντιδράσεις που εμφανίζονται στη βιοχημική πυξίδα των πουλιών λαμβάνουν χώρα και στη φωτοσύνθεση, το βιοχημικό εργοστάσιο που μετατρέπει την ενέργεια από τον ήλιο σε βιοχημική ενέργεια που τροφοδοτεί τη ζωή στον πλανήτη. Είναι πιθανό η κατανόηση των αντιδράσεων αυτών σε κβαντικό επίπεδο να οδηγήσει σε μια βαθύτερη κατανόηση της φωτοσύνθεσης και σε μια αποδοτικότερη προσομοίωσή της από τον άνθρωπο, καθότι μέχρι τώρα η τεχνητή φωτοσύνθεση δεν έχει καταφέρει να προσεγγίσει τις δυνατότητες της φύσης. Μια τέτοια εξέλιξη θα έχει σοβαρότατες συνέπειες για την παραγωγή ή αποθήκευση ενέργειας. Ανοίγεται επίσης ο δρόμος για την ανάπτυξη νέων βιο-αισθητήρων, με απρόβλεπτες εφαρμογές στη βιοτεχνολογία. Τέλος, η ανακάλυψη αυτή μπορεί να είναι προπομπός άλλων παρόμοιων ανακαλύψεων σχετικά με την επίδραση των κβαντικών νόμων στην έμβια ύλη, ίσως ακόμα και στον άνθρωπο».

Από ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΥΓΙΟΥΜΤΖΗ

Ελληνωνύμων ενεργός αφελληνισμός

Συντάκτης: Χρήστος Γιανναράς



Το ζητείν απανταχού το χρήσιμον ήκιστα αρμόζει τοις μεγαλοψύχοις και ελευθερίοις», λέει ο Αριστοτέλης. Δεν ταιριάζει σε ελεύθερους και μεγαλόψυχους ανθρώπους να ζητάνε παντού τη χρησιμότητα, να αξιολογούν το κάθε τι κρίνοντας πρωταρχικά πόσο χρήσιμο είναι. Το πρωτείο της χρησιμότητας δηλώνει υποταγή στις ενστικτώδεις ορμές εγωτικής αυτοσυντήρησης, μικρόψυχη έγνοια ατομικής εξασφάλισης. Οχι ελευθερία από την αναγκαιότητα, όχι μεγαλοψυχία.

Στον γεωγραφικό χώρο που ορίζουν η ευρωπαϊκή και η ασιατική ακτή του Αιγαίου και το μεταξύ αρχιπέλαγος γεννήθηκε, για πρώτη φορά στην ανθρώπινη Ιστορία, το αίτημα να έχει προτεραιότητα η αλήθεια και όχι η χρησιμότητα. Γεννήθηκε η κριτική σκέψη: Η ανάγκη των Ελλήνων να διακρίνουν το πραγματικό από την ψευδαίσθηση, την αλήθεια από το ψέμα, την έγκυρη γνώση από την υποκειμενική εντύπωση. Να ξεχωρίσουν τον αξιόπιστο («πιστόν») από τον αναξιόπιστο («άπιστον») λόγο. Γεννήθηκε η φιλοσοφία, η επιστήμη.

Να γίνει ξεκάθαρο: Η προτεραιότητα της αλήθειας και όχι της χρησιμότητας δεν ήταν για τους Ελληνες ηθική επιταγή, ιδεαλιστικό αιτούμενο. Ηταν ανάγκη, ανάγκη κοινή, δηλαδή εμπειρικά κοινωνούμενη. Μια ανθρώπινη συλλογικότητα σημαδεύει την Ιστορία όχι με ηθικοπλαστικές «αξίες» και ιδεαλιστικές στοχεύσεις, αλλά με την ιεράρχηση των αναγκών της – ποια ανάγκη έρχεται πρώτη και ποια δεύτερη. Πρώτη ανάγκη για τους Ελληνες, μέσα από διεργασίες αιώνων, αναδύθηκε το αίτημα της αλήθειας. Στη μεσαιωνική και νεώτερη Ευρώπη (ώς σήμερα) το αίτημα των Ελλήνων υιοθετήθηκε με ενθουσιασμό, αλλά παραλλαγμένο σε ανάγκη για αποτελεσματικότητα, που είναι η αναιδέστερη μορφή χρησιμοθηρίας. Γι’ αυτό και η «επιστήμη» της Δύσης οδηγεί οπωσδήποτε στη χρησιμότητα, ακόμα και του Αουσβιτς ή της Χιροσίμα.

Η αλήθεια, όσο υπήρχε Ελληνισμός, ήταν από μόνη της το μέγιστο αγαθό και η κριτική αναζήτηση του αληθούς υπηρετούσε την κοινή ανάγκη να προσδιοριστεί τελικά η αλήθεια όχι ως γνώση μόνο, αλλά και ως ύπαρξη. Να προσδιοριστεί το αληθινά υπαρκτό (το «όντως ον»): αυτό που υπάρχει χωρίς περιορισμούς, μεταβολές, φθορά – αυτό που δεν πεθαίνει. Να προσδιοριστεί το πραγματικά υπαρκτό, γιατί ανάγκη του Ελληνα ήταν να μιμηθεί τον «τρόπο» ύπαρξης του όντως υπαρκτού: ανάγκη να «αθανατίζει» ο άνθρωπος, όπως είπε ο Πλάτων.

Αυτή η δεύτερη κοινή (εμπειρικά κοινωνούμενη) ανάγκη γέννησε το δεύτερο άλμα των Ελλήνων στην πανανθρώπινη Ιστορία: Αλμα μετάβασης από την «κοινωνίαν της χρείας» στην «κοινωνίαν του αληθούς» ή (με άλλη διατύπωση) από τη «φυσική κοινωνία» στην «πολιτική κοινωνία». Η «χρεία», η προτεραιότητα της χρησιμότητας, συγκροτεί κατά φυσική αναγκαιότητα (όχι κατ’ ελευθερίαν) τη συλλογική συμβίωση των ανθρώπων – με τον καταμερισμό της εργασίας και τις ανταλλακτικές σχέσεις κοινωνούνται οι βιοποριστικές ανάγκες, δημιουργείται η «φυσική κοινωνία». Με στόχο την κοινή πραγμάτευση του αληθούς, τη μίμηση του «τρόπου» της αθανασίας, γεννιέται η «πόλις», η «πολιτική κοινωνία»: μεταβάλλεται η αναγκαιότητα της συνύπαρξης σε ελεύθερο κοινό άθλημα να «αληθεύει» ο βίος, να είναι «κατ’ αλήθειαν» οι σχέσεις κοινωνίας.

Οι Ελληνες ονόμασαν «πόλιν» όχι τον αριθμητικά (ποσοτικά) διευρυμένο οικισμό, αλλά έναν άλλο «τρόπο» συλλογικότητας, θεσμικά και λειτουργικά ομόλογο του «αληθούς». Πιστοποιούσε η ελληνική εμπειρία ότι το αληθινά υπαρκτό στοιχείο της αισθητής πραγματικότητας (το άφθορο, αναλλοίωτο, αθάνατο) είναι ο δεδομένος και ανερμήνευτος «ξυνός» (κοινός) λόγος, η λογικότητα που προκαθορίζει το είδος και τις σχέσεις των υπαρκτών. Τα επιμέρους (ατομικά) υπαρκτά είναι φθαρτά, εφήμερα. Ομως, ο λόγος της μορφής και της δια-μόρφωσης των υπαρκτών είναι αιώνιος και αθάνατος, αυτός μεταβάλλει το σύμπαν σε «κόσμον» (κόσμημα) αρμονίας, ευταξίας, κάλλους.

Αυτή την κοσμιότητα των «κατά λόγον» και «ανά τον λόγον» σχέσεων, τον λόγο-τρόπο της αλήθειας και αθανασίας, θέλει να πραγματώσει η πολιτική κοινωνία, «ο μικρός της πόλεως κόσμος». Και η πραγμάτωση δεν είναι θέμα κοινής συμφωνίας («κοινωνικού συμβολαίου»), αλλά κοινού συνεχούς αθλήματος. «Πολίτης» είναι όποιος ελεύθερα δέχεται την τιμή να μετέχει στο άθλημα αληθείας που είναι η πολιτική. Την ευθύνη να τηρούνται οι όροι του αθλήματος την έχουν όλοι οι πολίτες, το «κράτος» (εξουσία - ευθύνη) το επιφορτίζεται όλος ο «δήμος» – το «πολίτευμα» (τρόπος λειτουργίας της «πόλεως») είναι «δημοκρατία».

Δυο ενδεικτικές συνέπειες έχει η τιμή να είσαι «πολίτης», μέτοχος του αθλήματος να αληθεύει ο βίος, του πολιτικού αθλήματος: Είναι αδιανόητο να θιγεί ή να κακωθεί το σώμα του πολίτη, αδιανόητη η σωματική βάσανος. Μαστιγώσεις, φραγγελώσεις, ακρωτηριασμοί, αυτονόητες σε εκείνους τους αιώνες ποινές, αποκλείονται στην ελληνική «πόλιν». Ο Σωκράτης καταδικάζεται από την Εκκλησία του Δήμου σε θάνατο (διότι και η δημοκρατία κάνει λάθη), αλλά δεν υπάρχει δήμιος να εφαρμόσει την ποινή: Θα πάρει μόνος του, ελεύθερα, να πιει το κώνιον ή θα φύγει από την πόλη.

Δεύτερη ενδεικτική συνέπεια: Οι πολίτες στη δημοκρατία δεν εκλέγονται στα θεσμικά αξιώματα, κληρώνονται. Οποιος έχει την τιμή να είναι πολίτης, είναι εξ ορισμού και ικανός για οποιοδήποτε αξίωμα - ευθύνη διαχείρισης των κοινών. Ούτε έχει σημασία το γεγονός ότι η πραγμάτωση της δημοκρατίας διήρκεσε ελάχιστες δεκαετίες, στην Αθήνα και μόνο. Την Ιστορία τη σημάδεψε η στόχευση των Ελλήνων, αυτή παραμένει πανανθρώπινο μέτρο και κριτήριο αποτίμησης των προτεραιοτήτων κάθε συλλογικότητας.

Βέβαια, το μέτρο - κριτήριο αλλοτριώθηκε, το καπηλεύτηκαν λαοί βαρβαρικοί χρησιμοθηρικών προτεραιοτήτων, κυρίως μετά την εξαφάνιση του Ελληνισμού από το ιστορικό προσκήνιο με την Τουρκοκρατία. Πόσοι καταλαβαίνουν σήμερα, στον διεθνή χώρο, ότι η «πολιτική» στοχεύει στον «κατ’ αλήθειαν» βίο, ότι η «δημοκρατία» προϋποθέτει άξονα μεταφυσικής αναζήτησης, ότι είναι άθλημα σχέσεων κοινωνίας, όχι «συμβόλαιο» για τη θωράκιση κάθε εγωτικής αυτονομίας.

Θεωρητικά, το ελλαδικό κρατίδιο που προέκυψε από την εξέγερση του 1821 θα μπορούσε να διασώσει, έστω και μόνο ως συνείδηση και μαρτυρία, την ειδοποιό διαφορά και ταυτότητα του Ελληνισμού μέσα στην Ιστορία. Ομως ποτέ δεν διδαχθήκαμε στην παιδεία του κρατιδίου, ούτε ως πληροφορία, τι σημαίνουν για την ανθρωπότητα τα δύο άλματα των κάποτε Ελλήνων: η γέννηση της κριτικής σκέψης και η ανάδυση της πολιτικής κοινωνίας.

Το ελλαδικό κρατίδιο είναι μια μιμητική απόφυση της Δύσης, δεν υπάρχει τίποτα ελληνικό στο ελλαδικό κρατίδιο – θεσμοί, παιδεία, Τέχνη, ατομική καλλιέργεια, όλα μεταπρατικά, όλα απομιμήσεις και πιθηκισμός. Γι’ αυτό και πανηγυρίζουμε ανίδεοι, οι Ελληνώνυμοι του βαλκανικού νότου, που ένας Αμερικανοελβετός έστησε απέναντι από τον ιερό βράχο της Ακρόπολης τη βλάσφημη νεοπλουτίστικη αναίδεια της χρησιμοθηρίας αρχιτεκτονημένη – ναι, απέναντι στο σύμβολο του μεταφυσικού στόχου της πολιτικής, τον Παρθενώνα.

Και είναι το αρχιτεκτόνημα του Ελβετού απολύτως συντονισμένο με την τεταρτοκοσμική μας «δημοκρατία».

Καθημερινή, 12 Ιουλίου 2009

Wednesday, November 18, 2009

Περιβάλλον και Βιοηθική του Γεώργιου Μ. Μανιάτη




Ο όρος βιοηθική, ένας όρος που αναφέρεται συχνά και μας απασχολεί όλο και περισσότερο, έχει διπλή ετυμολογική προέλευση για να υποδηλώσει τα δύο συστατικά του: την βιολογική γνώση, αφ'ενός, και τις ανθρώπινες αξίες, αφ'ετέρου, αναδεικνύοντας έτσι τον δεσμό μεταξύ του ανθρώπου και της Φύσης. Είναι μία ηθική που υπαγορεύει την συνετή χρήση του Φυσικού κόσμου για την διατήρηση της ανθρώπινης ζωής.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η επιβίωση και η επιτυχία μας ως είδους, στηρίζεται, εν πολλοίς, στην εξελικτική ανάπτυξη ηθικών συστημάτων για την βελτιστοποίηση μεταξύ των δύο αλληλοσυγκρουόμενων συστατικών της ύπαρξής μας, δηλαδή, αφ'ενός, της συνεργασιμότητας, που απαιτείται στα κοινωνικά όντα και της ατομικότητας και ανταγωνιστικότητας, αφ'ετέρου, που είναι απαραίτητα για την επιβίωση του ατόμου και το πέρασμα των γονιδίων του στην επόμενη γενεά.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά.
Το ανθρώπινο είδος κατά το μέγιστο χρονικό διάστημα της ύπαρξής του κατείχε μία ασήμαντη και σχετικά ευάλωτη θέση μέσα στο γήινο οικοσύστημα. Ο συνολικός ανθρώπινος πληθυσμός παρέμενε μικρός και, σχετικά, σταθερός, καταφέρνοντας μόλις να επιβιώνει χάρις στον υψηλό ρυθμό γεννήσεων που εξισορροπούσε τον υψηλό ρυθμό θανάτων, κυρίως, λόγω λοιμωδών νοσημάτων, έλλειψης τροφής ή φυσικών καταστροφών.
Ο μικρός ανθρώπινος πληθυσμός με τις πολύ περιορισμένες δυνατότητές του, εσήμαινε ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες είχαν μικρές μόνον και ανεπαίσθητες επιπτώσεις στο Περιβάλλον. Αναπτύχθηκε έτσι, ως αξία, η ελευθερία του ανθρώπου έναντι του Περιβάλλοντος και το δικαίωμα του να το χρησιμοποιεί ανεξέλεγκτα. Μπορούσε να εκμεταλλεύεται τη θάλασσα, τον αέρα, το έδαφος, όπως ήθελε, χωρίς κανένα περιορισμό. Η θεώρηση αυτή ενσωματώθηκε και σε διάφορες θρησκευτικές αντιλήψεις και ο άνθρωπος θεώρησε τον εαυτόν του ως το κέντρο ενός σύμπαντος που δημιουργήθηκε προς χάριν του. Με την αποδοχή των ιδεών του Κοπέρνικου, τον 16ο αιώνα, και την βαθμιαία πρόοδο των επιστημονικών μας γνώσεων, η θεώρηση της θέσης του ανθρώπου στον Φυσικό Κόσμο άλλαξε. Ο άνθρωπος από κέντρο του Σύμπαντος έγινε, απλώς, ο κάτοικος ενός μικρού πλανήτου, που αποτελεί "ασήμαντο" μέρος ενός πολύ μεγαλύτερου Σύμπαντος, το οποίο υπακούει σε αμετάβλητους φυσικούς νόμους. Η δομή του Σύμπαντος και η τάξη, που επικρατεί σ'αυτό, καθορίζονται από φυσικούς νόμους, που περιγράφουν τις ιδιότητες της ύλης και καθορίζουν τις αλληλοεπιδράσεις των στοιχείων του, αποτελώντας, έτσι, ένα κλειστό σύστημα αρχών.





-2-

Η νέα αυτή θεώρηση της θέσης του ανθρώπου στο Σύμπαν, συνοδεύτηκε από την βαθμιαία ανάπτυξη μίας ηθικής, που θεωρεί τη Φύση σαν την αναγκαία αλλά και επαρκή συνθήκη, και που στηρίχθηκε σε μία νέα πηγή πίστης -την πίστη στην προκαθορισμένη αρμονία της Φύσης και την πορείας των φυσικών φαινομένων, όπως αυτά καθορίζονται από τους φυσικούς νόμους. Το ηθικό αυτό σύστημα δέχεται την προτεραιότητα των φυσικών νόμων και των δομών, που προκύπτουν από την αδιατάρακτη πορεία των φυσικών φαινομένων. Σύμφωνα με αυτή τη θεώρηση, η μοναδικότητα του ανθρώπου έγκειται, μόνο, στο γεγονός ότι έχει συνείδηση των φυσικών νόμων, όχι όμως και δικαίωμα παρέμβασης στη Φυσική τάξη.
Ο ανθρώπινος πολιτισμός και η ανθρώπινη συμπεριφορά, εντούτοις, έρχονται σε σύγκρουση με την παραπάνω θεώρηση γιατί αποτελούν μία συνεχή προσπάθεια παρέμβασης στην πορεία των φυσικών φαινομένων. Μέχρι πρόσφατα, όμως, οι δυνατότητες της τεχνολογίας μας ήταν περιορισμένες και τα αποτελέσματα των επεμβάσεων του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον, όχι πολύ εμφανή. Όπου οι επεμβάσεις μας έφερναν στην επιφάνεια την σύγκρουση με την ηθική της Φυσικής τάξης παρακάμπταμε το πρόβλημα, θεωρώντας ότι οι επεμβάσεις μας αποσκοπούσαν, όχι στην διατάραξη της Φυσικής Τάξης αλλά τάχα στην αποκατάστασή της. Έτσι, η ηθική της Φυσικής τάξης διατηρήθηκε, παρ'όλες τις αντιφάσεις που δημιουργούσε, μέχρι τις μέρες μας.
Η εκρηκτική, όμως, ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, κυρίως κατά την διάρκεια του αιώνα που κλείνει, έδειξε την ανεπάρκεια της "Ηθικής της Φυσικής Τάξης". Ο άνθρωπος κατέστη "γεωφυσική" δύναμη επιφέροντας μεταβολές στο κλίμα, την πανίδα και την χλωρίδα που μέχρι πρόσφατα μόνο μεγάλες γεωλογικές μεταβολές μπορούσαν να προκαλέσουν.
Οι δραστηριότητές μας επηρεάζουν πλέον δραστικά το Περιβάλλον, πολλές φορές κατά τρόπο ανεπανόρθωτο. Στην προσπάθειά μας να παραγάγουμε υλικά αγαθά για την βελτίωση του βιωτικού μας επιπέδου, έχομε αρχίσει να στερούμε τον εαυτόν μας από μερικές θεμελιώδεις προϋποθέσεις ζωής, όπως ο καθαρός αέρας, το καθαρό νερό, οι ανοικτοί φυσικοί χώροι, οι ευκαιρίες απόλαυσης της φυσικής ομορφιάς κ.ά. Με την σημερινή μας συμπεριφορά υποβαθμίζομε το γήϊνο Περιβάλλον αποδομώντας το υποστηρικτικό μας σύστημα, ένα σύστημα του οποίου την πολυπλοκότητα δεν είμαστε σε θέση να κατανοήσομε και κατά μείζονα λόγο να το αντικαταστήσομε. Δημιουργείται, λοιπόν, η ανάγκη να αναθεωρηθούν οι αξίες που είχαν αναπτυχθεί όταν οι ανθρώπινες δραστηριότητες ήταν ανεπαίσθητες για το κοινό μας Περιβάλλον.
Η ανθρώπινη συμπεριφορά, όμως, όπως εξελικτικά έχει διαμορφωθεί κατά το μεγαλύτερο διάστημα από την εμφάνιση του ανθρώπινου είδους, έχει χαρακτηριστικά που δεν κάνουν εύκολη την αντιμετώπιση των σχέσεών μας με το Περιβάλλον. Έτσι, εξακολουθούμε να διατηρούμε μία επιθετικά καταστροφική προσέγγιση προς τις γήινες πλουτοπαραγωγικές πηγές, έχομε ισχυρά ανεπτυγμένο το αίσθημα του προσωπικού χώρου, πολύ πέραν του ελάχιστου απαιτούμενου και τείνουμε στην μεγιστοποίηση της κτήσης υλικών αγαθών. Η συμπεριφορά μας είναι εγωιστική, το ενδιαφέρον μας και οι φροντίδες μας εστιάζονται, πρωτίστως, στην οικογένεια και το άμεσο Περιβάλλον μας. Η ικανότητά μας για μελλοντικό σχεδιασμό εξαντλείται σε μία ή δύο γενεές. Τα χαρακτηριστικά αυτά μπορεί να ήσαν πλεονεκτικά για το ανθρώπινο
-3-

είδος στο παρελθόν, σήμερα όμως αποτελούν τροχοπέδη στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζομε σε σχέση με το Περιβάλλον. Επί πλέον, η χρονική κλίμακα έχει δραστικά συσταλεί τόσο όσον αφορά την αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού, όσο και την εκθετική ανάπτυξη της τεχνολογίας. Η ανάπτυξη αυτή έχει εξουδετερώσει πολλούς από τους παράγοντες που προκαλούσαν υψηλό ρυθμό θανάτων και ήσαν υπεύθυνοι για την σταθερότητα του ανθρώπινου πληθυσμού με αποτέλεσμα μεγάλη αύξηση του πληθυσμού. Ο ανθρώπινος πληθυσμός έχει διπλασιασθεί τα τελευταία πενήντα χρόνια. Έτσι η απειλή για την γήινη βιόσφαιρα είναι διττή: αφ'ενός η κατάχρηση της εκμετάλλευσης των πλουτοπαραγωγικών πηγών με ανεπανόρθωτες βλάβες του Περιβάλλοντος, κατάχρηση για την οποία είναι ένοχες οι ανεπτυγμένες χώρες και, αφ'ετέρου, ο υψηλός ρυθμός αύξησης του ανθρωπίνου πληθυσμού για τον οποίον υπεύθυνες είναι, κυρίως, οι ολιγώτερον ανεπτυγμένες χώρες.
Είναι βέβαιο ότι και τα δύο αυτά φαινόμενα δεν μπορούν να συνεχίζονται επ'άπειρον. Μοιραίως θα επέλθει ισορροπία. Το ερώτημα είναι πώς; Ιστορικά η ισορροπία επετυγχάνετο λόγω πολέμων, πείνας και επιδημιών. Ο σημερινός άνθρωπος μπορεί να επιτύχει την αναγκαία ισορροπία με λιγότερο τραυματικούς τρόπους; Μπορούμε, δηλαδή, να συνειδητοποιήσουμε εγκαίρως τους κινδύνους και να υιοθετήσουμε συμπεριφορές που θα εξασφαλίζουν την μακροχρόνια επιβίωσή μας ως είδους;
Τα προβλήματα είναι πολλά και σχετίζονται τόσο με την ανθρώπινη συμπεριφορά όσο και με εγγενείς δυσκολίες στην διαπίστωσή τους, π.χ.
α. Στις επιδράσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο περιβάλλον υπάρχει μία μακριά αλυσίδα φαινομένων, που έχουν σχέση αιτίου-αιτιατού, αλλά δεν είναι, συχνά, εμφανές ποια είναι η αρχική αιτία και ποιο το τελικό αποτέλεσμα.
β. Οι ελλιπείς πληροφορίες οδηγούν σε σύγχυση ή ακόμη χειρότερα, τροφοδοτούν την παραπληροφόρηση ή και την προπαγάνδα υπέρ της μίας ή της άλλης άποψης ανάλογα με κοντόφθαλμα συμφέροντα και εμποδίζουν τη λήψη μέτρων (π.χ. Γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς).
γ. Οι περιβαλλοντικές μεταβολές είναι βραδείες, χωρίς κανονικότητα ή υποβόσκουσες ώστε να μην γίνονται εύκολα αντιληπτές από τον ανθρώπινο εγκέφαλο.
δ. Ο χρονικός και ο τοπικός παράγων που υπεισέρχεται πολλές φορές στην ανάλυση οφέλους/κόστους για τις διάφορες επεμβάσεις μας στο Περιβάλλον κάνει την ανάλυση αυτή πολύ προβληματική. Π.χ. το όφελος και το κόστος μπορεί να κατανέμονται σε διαφορετικές γενεές ή ακόμη το όφελος να αφορά διαφορετικό πληθυσμό από αυτόν που χρεώνεται το κόστος. Έτσι, πολλές φορές τα προβλήματα αντιμετωπίζονται όχι ορθολογικά αλλά με την πολιτική ισχύ οργανωμένων ομάδων συμφερόντων.



-4-

Πέραν, όμως, αυτών των "τεχνικών" δυσκολιών υπάρχουν προβλήματα που απορρέουν από το σύστημα αξιών μας. Μία βασική αξία μας είναι η ελευθερία ανάπτυξης του ατόμου. Εντούτοις, υπό συνθήκες όπου ο πληθυσμός ξεπερνάει την "φέρουσα ικανότητα" του Περιβάλλοντος οδηγούμεθα, κατ' ανάγκη, σε περιορισμό αυτής της ελευθερίας. Όταν οι πόροι σπανίζουν και αρχίζουν να εξαντλούνται, εγωκεντρικές συμπεριφορές δεν είναι αδιάφορες αλλά προκαλούν κόστος σ' όλα τα μέλη της ομάδας και, συνεπώς, δημιουργούν συνθήκες επιβολής περιορισμών. Ετσι, βαθμιαία δεχόμαστε πριορισμό στην ελευθερία των θαλασσών και της αλιείας, στην ελευθερία χρησιμοποίησης της ατμόσφαιρας για εναπόθεση αερίων απορριμμάτων, στην χρήση του χώρου για στάθμευση κλπ. Ακόμη δυσκολότερη είναι η αντιμετώπιση του δευτέρου σκέλους του προβλήματος, δηλαδή ο περιορισμός των γεννήσεων. Το δικαίωμα στην αναπαραγωγή είναι βασικό και οποιαδήποτε προσπάθεια επιβολής περιορισμών δεν γίνεται εύκολα ανεκτή. Να θυμίσω την περίπτωση της Ινδίας όπου η προσπάθεια την Indira Gandhi να επιβάλει υποχρεωτικό περιορισμό των γεννήσεων συνέβαλε στην ανατροπή της. Το πληθυσμιακό πρόβλημα δεν επιδέχεται "τεχνική λύση" (και με τον όρο "τεχνική λύση" εννοώ αλλαγές που μπορούν να γίνουν με τις τεχνικές των φυσικών επιστημών), αλλά απαιτεί ανάπτυξη μιας νέας ηθικής που προϋποθέτει αναθεώρηση των αντιλήψεών μας για τη θέση του ανθρώπου σε σχέση με τον υπόλοιπο γήινο κόσμο. Ίσως, ένας λόγος για τη δυσκολία διαμόρφωσης ηθικών κανόνων που να αντιμετωπίζουν τη νέα πραγματικότητα είναι το γεγονός ότι οι φιλόσοφοι μέχρι τώρα δεν έχουν εξοικειωθεί με την αριθμητική ανάλυση περιοριζόμενοι μόνον σε λεκτικές, ποιοτικές προσεγγίσεις.
Ένα ακόμη ερώτημα που εγείρουν τα προβλήματα του Περιβάλλοντος είναι το θέμα των υποχρεώσεών μας προς τις μελλοντικές γενεές. Μπορούμε, δηλαδή, να αυξανόμεθα και να χρησιμοποιούμε ανεξέλεγκτα μη ανανεώσιμες πλουτοπαραγωγικές πηγές εξαντλώντας τες και αδιαφορώντας για τις μελλοντικές γενεές; Το ερώτημα γίνεται ακόμη πολυπλοκώτερο εάν λάβομε υπ'όψη το γεγονός ότι μπορούμε να επηρεάσομε το μέγεθος των μελλοντικών γενεών μέσω της πληθυσμιακής πολιτικής μας.
Στην προσέγγιση του προβλήματος του υπερπληθυσμού υποβόσκει και το φιλοσοφικό ερώτημα όχι μόνο του ποιο είναι το βέλτιστο μέγεθος του πληθυσμού, αλλά και ποιο είναι το αποδεκτό βιοτικό του επίπεδο. Τα δύο αυτά ερωτήματα είναι αλληλένδετα. Για να απαντήσομε στο ερώτημα εάν υπάρχει υπερπληθυσμός, πρέπει πρώτα να συμφωνήσομε στο επιθυμητό επίπεδο ζωής. είναι αυτό των Η.Π.Α. και της Δ. Ευρώπης, ή της Ν. Αμερικής, ή της Αφρικής;
Τέλος, και εάν ακόμη συμφωνήσομε στην ανάγκη επιβολής περιορισμών τόσο στην αναπαραγωγική συμπεριφορά όσον στην περιβαλλοντική συμπεριφορά, το ερώτημα είναι μέχρι ποίου σημείου μπορούν και πρέπει να φθάσουν αυτοί οι περιορισμοί;




-5-

Το συμπέρασμα, λοιπόν, είναι ότι για την αντιμετώπιση της Περιβαλλοντικής κρίσης απαιτείται αναθεώρηση των απόψεών μας για τη θέση του ανθρώπου στον Φυσικό κόσμο. Το εάν αυτή η αναθεώρηση μπορεί να οδηγήσει εγκαίρως στην τροποποίηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς ώστε να εξασφαλισθεί η μακροχρόνια επιβίωση του ανθρώπινου είδους δεν μπορούμε να το γνωρίζομε. Γνωρίζομε, βέβαια, ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά έχει μεγάλη προσαρμοστικότητα. Το παράδειγμα των ανεπτυγμένων χωρών οι οποίες έχουν σταθεροποιήσει το μέγεθος του πληθυσμού τους, αποτελεί παρήγορο σημείο, παρ'όλο που η τροποποίηση της συμπεριφοράς δεν επεκτείνεται, προς το παρόν, και στην συνετή χρήση του Περιβάλλοντος.
Αισιόδοξη, επίσης, είναι η περίπτωση της Κίνας, όπου η πολιτική περιορισμού των γεννήσεων την δεκαετία του 70, είχε ως αποτέλεσμα την πτώση του ρυθμού γέννησης από 5.93 γεννήσεις ανά γυναίκα σε 2.66, εντυπωσιακό πράγματι αποτέλεσμα. Δεν πρέπει, όμως, να λησμονούμε ότι το αποτέλεσμα αυτό πραγματοποιήθηκε υπό καθεστώς αυταρχικό. Η αμφιβολία πολλών είναι το εάν η έγκαιρη αντιμετώπιση των όλο και περισσότερο πιεστικών προβλημάτων στην σχέση ανθρώπου-Περιβάλλοντος μπορεί να γίνει υπό συνθήκες ελευθερίας και συναίνεσης ή θα πρέπει, κατ'ανάγκην, να οδηγηθούμε σε απολυταρχικές λύσεις;
Ο μόνος τρόπος τροποποίησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς υπό συνθήκες ελευθερίας είναι η παιδεία. Είναι, όμως, μία διαδικασία αργή, που χρειάζεται προϋποθέσεις που, όμως, δεν υπάρχουν εκεί όπου το πρόβλημα είναι οξύτερο, δηλαδή στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες.


Γεώργιος Μ. Μανιάτης
Καθηγητής Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών
Αναπλ. Πρόεδρος Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Μ. ΜΑΝΙΑΤΗ


ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Μ. ΜΑΝΙΑΤΗ


Ημερ. & Τόπος Γεννήσεως: 25 Δεκεμβρίου 1934, Αθήνα

Οικογ. Κατάσταση: Εγγαμος (σύζυγος: Αλίκη Καλλινίκου-Μανιάτη)
Τρία παιδιά

Σπουδές: Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών, Πτυχιούχος, 1959
Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών, Διδάκτωρ, 1963
Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασσαχουσέττης (ΜΙΤ), Διδάκτωρ Φιλοσοφίας (Βιοχημεία), 1969

Παρούσα θέση: Ομότιμος Καθηγητής Γεν.Βιολογίας, Τμήματος Ιατρικής
Πανεπιστημίου Πατρών
Διευθυντής Σπουδών Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στις Βασικές Ιατρικές Επιστήμες

Πανεπιστημιακές θέσεις
- Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών
Καθηγητής/Διευθυντής Εργαστηρίου Γεν.Βιολογίας 12/77-8/02
- Μ.Ι.Τ. Επισκέπτης Καθηγητής 1984
- Πρύτανης Πανεπιστημίου Πατρών 1981-1982
- College of Physicians & Surgeons, Columbia University,
Dept. of Human Genetics and Development
Μέλος Διδακτικού Προσωπικού 7/71-6/78

Αλλες δραστηριότητες
- Αναπληρωτής Πρόεδρος Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής
- Μέλος Επιτροπής Βιοηθικής, Εκκλησίας της Ελλάδος
- Μέλος Εθνικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
- Εμπειρογνώμων, ΓΔΧΙΙ, Βιοηθική, Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης
- Πρώην, Πρόεδρος Επιτροπής Γονιδιακής Θεραπείας Υπουργείου Υγείας
- Πρώην μέλος Εθνικού Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΄Ερευνας
- Πρώην Πρόεδρος Επιστημονικής Επιτροπής Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
- Πρώην μέλος Συμβουλίου Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας
- Πρώην μέλος της Ομάδας ESLA του προγράμματος Ανάλυση Ανθρωπίνου γονιδιώματος

Διακρίσεις
- Medical Foundation Fellow 9/69-8/70
- J.T.Hirschl Career Scientist Award 1/73-1/78

Επαγγελματικές άδειες
'Αδεια εξασκήσεως ιατρικού επαγγέλματος στην Πάτρα και στις Πολιτείες Νέας Υόρκης και Μασσαχουσέττης. 'Αδεια ειδικότητος Κλινικής Χημείας.

-2-
Eπιστημονικές Εταιρείες
- Human Genome Organization (HUGO)
- American Society of Hematology
- American Society for Cell Biology
- American Federation for Clinical Research
- Society of Sigma X
- Ελληνική Εταιρεία Βιοχημείας και Μοριακής Βιολογίας
- Ελληνική Εταιρεία Ευγονικής και Γενετικής του Ανθρώπου
- τ.Πρόεδρος Συλλόγου Αποφοίτων Μ.Ι.Τ.
- τ.Πρόεδρος Συλλόγου Αποφοίτων Βαρβακείου
-
Διεύθυνση: Εργαστήριο Γεν.Βιολογίας
Τμήμα Ιατρικής
265 04 Πάτρα
Τηλ.: 0610-997.621/997.689
FAX : 0610-991.769/Τelex: 312447 UNPA GR
E-mail: gmm@med. upatras.gr


GEORGE M. MANIATIS
CURRICULUM VITAE

Present Position: Emeritus Professor and Director, Lab. of Biology
Director, Graduate Program in Basic Medical Sciences
Faculty of Medicine, University of Patras
GR-261 10 Patras, Greece
Tel.No.: +30610-997.621/FAX: +30610-991.769
Email: gmm @ med.upatras.gr and maniatis @excite.com

Place & Date of Birth: Athens, Greece, December 25, 1934

Education
University of Athens Medical School, M.D., 1959, Dr.Med.Sci., 1963
Massachusetts Institute of Technology, (MIT) Ph.D., 1969 (Biochemistry)

Academic Appointments
- University of Patras Medical School
Professor of Biology and Director of Lab. of Biology 12/77-8/02
- M.I.T., Visiting Professor 1984
- Rector, University of Patras 1981-1982
- College of Physicians & Surgeons, Columbia Univ.,
Dept. of Human Genetics and Development,
Member of the Faculty 7/71-6/78

Other appointments
- Deputy Chairman, Hellenic National Committee on Bioethics
- Member, Bioethics Committee, Church of Greece
- Μember, National Committee for Human Rights
- Expert, Bioethics, DG XII, European Union
- Former Chairman, Committee of Gene Therapy, Ministry of Health etc.
- Former Member, Project Review Board, Biomed.Program.E.U.
- Former Member, National Advisory Committee on Research
- Former Chairman, Scientific Council, National Hellenic Research
Foundation
- Former Member of the Council of European Molecular Biology Laboratory
- Former Member of the ESLA group of the Human Genome Program

Awards
- "Medical Foundation Fellow" 9/69-8/70
- J.T.Hirschl Career Scientist Award 1/73-1/78

Medical Licensure
Massachusetts, New York State and Greece

Society Membership
- Human Genome Organization (HUGO)
- American Society of Hematology
- American Society for Cell Biology
- American Federation for Clinical Research
- Society of Sigma Xi
- Hellenic Biochemical and Biophysical Society