Ο ΣΩΡΕΙΤΗΣ του Αντωνίου Α. Αντωνάκου Καθηγητού Σιλόλογου -Ιστορικού Συγγραφέως

Ο ΣΩΡΕΙΤΗΣ


Ο φιλοσοφικός συλλογισμός με την ονομασία «σωρείτης», ήταν επινόηση του Ευβουλίδου, της Μεγαρικής Σχολής και εχρησιμοποιείτο συχνά στις συζητήσεις και τα μαθήματα της Σχολής αυτής.
Κατ' άλλους η πατρότης του σωρείτου ανήκει στον Διόδωρο.
Από ειδικούς επιστήμονες έχει ακόμη υποστηριχθή ότι την θεωρία του σωρείτου την αντέγραψε και ο Κάρολος Μαρξ και την ενσωμάτωσε ακέραια στο δικό του έργο.
Η θεωρία όμως του σωρείτου της Μεγαρικής Σχολής έχει πολύ μεγάλο βάθος, και από την μεταφορά του στην πρακτική της κοινωνικής ζωής θα προκύψουν χρήσιμα συμπεράσματα.
Αν σήμερα κάναμε το ίδιο πράγμα με όλα τα φιλοσοφικά προβλήματα και αν εξετάζαμε την σύγχρονη εφαρμογή τους θα γινόμασταν σίγουρα καλλίτεροι άνθρωποι.
Το θέμα των επί μέρους στοιχείων της Μεγαρικής Φιλοσοφικής Σχολής, έχει αναπτύξει διεξοδικώς και ο εξαίρετος Μεγαρεύς ερευνητής και συγγραφεύς κ. Αλκιβιάδης Μπεναρδής στο ομότιτλο βιβλίο του. Εδώ θα αρκεστούμε σε μία κάπως εκλαϊκευμένη ερμηνεία του σωρείτου για να γίνει κατανοητός ο καταπληκτικός αυτός συλλογισμός από τον καθένα.

Ας δούμε όμως, τι είναι ο σωρείτης των Μεγαρικών φιλοσόφων.
Ο συλλογισμός αυτός λέει ότι αν αφήσουμε κάτω έναν σπόρο σιταριού αυτό δεν αποτελεί σωρό. Το ίδιο θα συμβεί αν προσθέσουμε έναν δεύτερο τρίτο η τέταρτο σπόρο. Αν αυτό το συνεχίσουμε μέχρι κάποιον αριθμό, κάποτε, σε κάποιον αριθμό θα σχηματισθή ένας σωρός και εμείς αυτό θα το αποδεχθούμε.
Αν για παράδειγμα σωρός είναι οι 500 η οι 1000 σπόροι και το αποδεχθούμε, αυτό σημαίνει ότι σε έναν σπόρο λιγώτερο (499 η 999) δεν υπήρχε σωρός.
Επομένως, αν δεχθούμε ότι παρά ένα σπόρο δεν υπήρχε σωρός, ενώ με έναν σπόρο παραπάνω δημιουργήθηκε σωρός, αυτό σημαίνει ότι ένας σπόρος, είναι ικανός να σχηματίσει σωρό!
Αν υποθέσουμε ότι αυτή η διαδικασία γινόταν μέσα σε ένα πλοίο, δηλαδή αρχίζαμε να δημιουργούμε σιγά -σιγά το φορτίο του ρίχνοντας έναν - έναν σπόρους σιταριού, θα φθάναμε κάποια στιγμή σε κάποιο σημείο οριακό. Σε έναν δηλαδή αριθμό «Χ» κόκκων σιταριού, που με την πρόσθεση ενός ακόμη, το πλοίο θα βυθισθή.. Κι ενώ με έναν κόκκο «μείον» το πλοίο έπλεε, με έναν κόκκο «συν» το πλοίο βουλιάζει.

Το συμπέρασμα που προκύπτει από αυτόν τον συλλογισμό είναι πολύ σπουδαίο:

Ένας, κόκκος έχει την δύναμη να βυθίσει ένα πλοίο! Αν αυτός ο συλλογισμός, τώρα, μεταφερθή στην καθημερινή ζωή, θα διαπιστώσουμε πόσο σημαντική είναι η δύναμη ενός και μόνον ανθρώπου.

Όταν δηλαδή ο κάθε ένας θεωρεί ότι μόνος του μπορεί να σώσει τον κόσμο τότε μπορεί να προστεθή στον σωρό και να είναι ένας εν δυνάμει σωρείτης. Το νόημα αυτό το έχουν αναπτύξει διάφοροι σπουδαίοι Έλληνες διανοητές μέσα από τα κείμενά τους αυθόρμητα, χωρίς ίσως και οι ίδιοι να το έχουν συσχετίσει η συνειδητοποιήσει .
Ο εξαίρετος συγγραφεύς Νίκος Καζαντζάκης στην «Ασκητική» του, γράφει: «Να αγαπάς την ευθύνη. Να λες εγώ μόνος μου έχω χρέος να σώσω τον κόσμο. Αν δεν σωθή εγώ φταίω...»
Αλλά και ο Ίων Δραγούμης, ο σπουδαίος αυτός Έλλην πνευματικός καθοδηγητής στο έργο του «Ο Ελληνισμός μου και οι Έλληνες» λέει: «Ο καθένας πρέπει να φαντάζεται πως αυτός πρέπει να σώσει το έθνος του. Ο καθένας γεννήθηκε σωτήρας του έθνους του, λίγοι όμως ξέρουν πως γεννήθηκαν τέτοιοι, δηλαδή πως αυτοί θα το σώσουν, αν θέλουν. Πρέπει να φαντάζομαι πως από μένα μόνον εξαρτάται η σωτηρία του έθνους, και, αν δεν ήμουν εγώ δεν θα ήταν κανένας άλλος που να το σώσει – η να μην κοιτάζω τι κάνουν οι άλλοι και να φαντάζομαι μόνο πως εγώ έχω το μεγάλο χρέος της σωτηρίας.»

Δεν θα μπορούσε βεβαίως να έχει διαφορετική άποψη και ο μεγάλος μας εθνικός ποιητής Κωστής Παλαμάς, ο οποίος έχει γράψει:
Κι αν πλήθος τ’ άσχημα,
κι αν είναι τ’ άδεια αφέντες,
φτάνει μία σκέψη, μία ψυχή,
φτάνεις εσύ, εγώ φτάνω...
Να δώσει νόημα στων πολλών την ύπαρξη,
ένας φτάνει...

Το νόημα αυτών των στίχων αλλά και όλων των παραπάνω ρήσεων μπορεί να συλληφθή και να αποδοθή καλύτερα μέσα από την επέκταση της αναλύσεως του σωρείτου. Το συμπέρασμα είναι μοναδικό.

Η ουσιαστική και δυναμική συμμετοχή κι ενός μόνο ανθρώπου-πολίτου, όταν προστίθεται στην δύναμη που συγκεντρώθηκε από την συμμετοχή και πολλών άλλων μπορεί να αλλάξει καταστάσεις, να φέρει τα πάνω κάτω στην εξέλιξη των γεγονότων και να πραγματοποιήσει αυτά, που εκ πρώτης όψεως φαίνονται ακατόρθωτα. Ο καθένας λοιπόν από τους ανθρώπους, ο καθένας από εμάς είναι, αν το συνειδητοποιήσει, και ένας εν δυνάμει σωρείτης.

Αυτά γίνονται περισσότερο κατανοητά αν τα εξετάσουμε στο πλαίσιο των διαφόρων εθνικών αλλά και κοινωνικών αγώνων ενός λαού.
Η προσφορά του κάθε πολίτη ξεχωριστά και όλων μαζί θα δώσουν το αίσιο αποτέλεσμα της νίκης και της επιτυχίας, εφαρμόζοντας το «εν την ενώσει η ισχύς».
Αυτό αποτελεί και το μεγαλείον της ανθρωποκεντρικής αντιλήψεως των αρχαίων Ελλήνων. Η αναντικατάστατη αξία του ανθρώπου, ως ατόμου και η προσφορά του στο σύνολο είναι μοναδική.